Eski Türkler’de Yazı

Message Share Topic Printable Version Google Delicious Digg StumbleUpon Windows Live Yahoo Bookmarks reddit Facebook MySpace Newsvine Furl Topic Search Topic Options Post Reply Create New Topic

Yazı, insanlık tarihini tümüyle 
etkileyen bir harf ve semboller biçimidir. İnsanlık tarihini derinden 
etkileyen yazı kimi tarihçilere göre M.Ö. 3500 yıllarına dayanır ve ilk 
olarak Sümerler tarafından kullanılmıştır. İlk yazıların oluşmasında 
insanların katettikleri gelişmeler önemli rol oynamıştır. Sanat ve 
kültür bakımından gelişen insanlar şekiller ile bir bütün olarak yazıyı 
oluşturmaya çalışmışlardır. Daha sonraları geçirdikleri kültürel ve 
sanatsal evrimler, yazının daha değişik biçimlere gelmesine sebep 
olmuştur. 

İnsanların kullandıkları yazı biçimleri 
aslında çok eski tarihlere dayanmaktadır. Bunu M.Ö. 3500’ün gerisine 
kadar götürebiliriz. İnsanların ilk yerleşim yerleri hepimizin bildiği 
gibi mağarlardır. Buralarda topluca yaşayan insanlar, mağara dışı(veya 
istisnaî olarak mağara içi) yaptıkları ve kendilerine önemli gelen, 
kendilerince başarı niteliği taşıyan olayları mağara duvarlarına 
resmetmişlerdir. Aslında taşıdığı anlam bakımından daha sonraları bu 
resimler ideografik yazı(bknz. İdeografi)(yani
 doğrudan doğruya fikri ifade eden yazı biçimi) niteliği görmüştür. Bu 
yazı türünü belki de en yaygın olarak kullanan Mısırlılar’dı. 

Mısır uygarlığı bu yazı tipini daha basit 
bir hâle dönüştürdüğünde, zamanla şuan kullanılan yazı tipini almıştır. 
Pek tabii ki, yazının katettiği bu uzun yolu sadece Mısırlılar 
oluşturmamışlardır. Hititler, Persler ve Çinliler’de bu alanda gelişme 
göstermiş ve özellikle Çinliler M.S. 200’lerde son hâlini alıp şuan 
kullandıkları hiyeroglif denebilecek bir yazı tipine sahip olmuşlardır. 
Ticaret ile birlikte artan bu kültürel etkileşim birçok uygarlığı 
etkilemiş ve değişik yazı türleri ile şuan dünyada kullanılan yazı 
tipleri elde edilmiştir.

Bahsettiğim her uygarlık gibi Türkler’inde kendilerine ait alfabeleri vardır. 

Göktürk Alfabesi(Orhun Alafebesi): Şuana
 kadar bilinen en eski Türk alfabesidir ve bu alfabenin ilk örneğine 
M.Ö. 4 yüzyılda bulunan bir tabağın üzerinde rastlanılmış. Bu alfabenin 
en belirgin olarak kullanıldığı yerler genellikle mezar anıtlarıdır. 

Orhun Alfabesi;

-          38 harften oluşmaktadır.
-          Orhun Alfabesi, tıpkı Arap Alfabesi’ndeki gibi sağdan sola doğru yazılırdı.
-          4 sesli ve 34 sessiz harf bulunmaktadır.
-          Bu alfabeye Orhun Alfabesi denmesinin sebebi, Orhun bölgesinde bulunmuş olmasıdır. 
-          Alfabe
 sadece Göktürkler ile sınırlı kalmayıp, Uygurlar, Kırgızlar, Hunlar, 
Peçenekler gibi diğer Türk devletlerince de kullanılmıştır. 
-          Ayrıca
 Türk Edebiyatı’nın yazılmış en önemli ve eski eseri,Kültigin, Bilge 
Kağan ve Tonyukuk adına yazılmış Orhun Abideleri(Yazıtları) bu alfabe 
ile yazılmıştır.

Uygur Alfabesi: Türkler tarafından 
kullanılmış ikinci alfabedir. Soğd Alfabesi’nin, Uygur Alfabesi’nin 
oluşmasında etkili bir yeri vardır ve bazı düzenlemeler ile Uygurlar 
kendilerine ait bir alfabe oluşturmuşlardır.

Uygur Alfabesi;

-          18 harften oluşmaktadır. 
-          Uygur Alfabesi’de, Arap Alfabesi’ndeki gibi sağdan sola yazılırdı. 
-          3 sesli ve 15 sessiz harf bulunmaktadır.
-          Harfler, bulunduğu yerlere ve anlamlarına göre değişikliğe uğrayabiliyor. 
-          Uygur
 Alfabesi aynı zamanda Moğollarında benimsediği ve kullandıkları 
alfabedir.(Moğolların bu alfabeyi benimsemesinin sebebi, Uygurları 
hakimiyeti altına alması ve kültürlerinden etkilenmesidir.)
-          Ayrıca
 Eski Türkler arasında yazı ve basım yönünden gelişmiş bir Türk 
Devleti’dir. Kağıt yapımını iyi bilen Uygurlar bu alanda gelişmişler ve 
matbaa benzeri işler ile uğraşmışlardır.

Soğd Alfabesi(Soğdca): Soğd Alfabesi
 sonradan Türklerin içerisine karışıp, benliklerini yitiren ve İran 
Halkı’ndan olduğu bilinen bir halkın alfabesidir. Orta Asya’da uzun bir 
süre konuşulmuş en önemli dillerden biridir. Türklerin geniş 
kültürlerinden etkilenen Soğdlar’dan, Türklerin etkilendiği nadir 
şeylerden biri dilleridir. Eski Türkler, Soğd Alfabesi’ni kendi 
alfabelerine uyarlamış ve kendilerine has bir alfabe türetmişlerdir. 
Aslında bana göre bu alfabenin Eski Türk Alfabeleri’nin oluşmasında 
büyük etkisi olmuştur.

Bu alfabelerin(Göktürk, Uygur ve Soğd) 
dışında Türklerin kullandığı alfabeler olmuştur. Bu alfabeler Arap ve 
Latin Alfabeleri’dir.

Türkler, Arap Alfabesi’ni 1928 yılında kullanmayı bırakıp, Latin Alfabesi’ne geçiş yapmışlardır. 

Kaynak: Bir Hayâlperestin Yazıları

Edited by Dengizich - 26-Jul-2011 at 14:24