نام پادشاهان ماد

مرحوم مشیرالدوله پیرنیا در تاریخ ایران باستان نوشته‌ی خویش، دو روایت درباره پادشاهان ماد نقل میکند که از قول دو مورخ یونانی به نام « کتزیاس»ctesias)) مورخ وپزشک دربار اردشیر دوم و ملکه پروشات (پری‌زاد) و دیگر هرودوت (herodotus) یونانی که به پدر تاریخ معروف است. مشیرالدوله پیرنیاروایت هرودوت را معتبر دانسته وروایت کتزیاس را مورد شک و تردید قرارداده و از این لحاظ ما دراین بخش نام پادشاهان ماد را طبق هر دو روایت نقل کرده و سپس مفصلاً به شرح مندرجات تاریخ هرودوت درباره مادها میپردازیم . کتزیاس تعداد پادشاهان ماد را 9 نفر به شرح زیر میداند که ما عیناً از تاریخ از ماد تا پهلوی نوشته استاد حبیب الله شاملوئی از انتشارات صفی علیشاه ، تهران 1348 نقل میکنیم . 1- « آرباکس»(arbax)(28 سال) 2- « مانداکس» (mandax)(50 سال) 3- « سوسارمس»(sussarmease)(28 سال) 4- « آرتی کاس»(articasse)(50 سال) 5- « آربیان»(arbiyan)(22 سال) 6- « آرتی یس»(arteyesse)(40 سال) 7- « آرتی سن»(artyssen)(22 سال) 8- « آستی باراس»(astibarasse)(40 سال) 9- « آس تی گاس»(astigasse)(35 سال) طول مدت سلطنت آنها به 315 سال میرسد و در صورتی که طبق گفته هرودوت چهار نفر به شرح زیر سلطنت میکنند که مجموعاً 157 سال سلطنت میکنند . این دو مورخ یعنی هرودوت و کتزیاس فقط بر سر موضوع پادشاهی آخرین فرمانروای ماد یعنی آس تس گاس (استیاگس) اشتراک نظر دارند. فهرست پادشان ماد از نظر هرودوت به قرار زیر است . 1- « دیوکس»(diokes)(53 سال) 2- « فروریتش»(fravartis)(22 سال) 3- « هوخشتره»(huvakhsatra)(48 سال) 4- « استیاگس»(astiagosse)(34 سال) اگر احتمالاً نوشته های کتزیاس درست باشد که نیست ، تاریخ مادها از آغاز سده نهم قبل از میلاد آغاز میشود .«نولدکه»(noldke)خاورشناس آلمانی میگوید که : کتزیاس فهرست خود را موافق گفته ای مادی ها نوشته است و آنان خواسته اند از جهت احساسات قومی ، مدت دوام دولت خود را به دو برابر و بیشتر بکنند، به همین دلیل نوشته های کتزیاس مورد توجه نیست چون «دیو دورسیسیلی»(diodore desicile)مورخ یونانی که در قرن اول قبل از میلاد می زیست بخشهایی از تاریخ کتزیاس درباره مادها را درتاریخ خود وارد کرده و مطالبی به آن افزوده است .