Notice: This is the official website of the All Empires History Community (Reg. 10 Feb 2002)

  FAQ FAQ  Forum Search   Register Register  Login Login

Topic Closedدیوارنگاره های داستان رستم در پنجیکنت

 Post Reply Post Reply
Author
Behi View Drop Down
Sultan
Sultan
Avatar
Retired AE Moderator

Joined: 27-Apr-2005
Location: Iran
Online Status: Offline
Posts: 2268
Direct Link To This Post Topic: دیوارنگاره های داستان رستم در پنجیکنت
    Posted: 05-Sep-2009 at 08:56

دیوارنگاره های سغدی/ساسانی، داستان “رستم” و آیین “سووشون” در پنجیکنت تاجیکستان

سُغد یا سغد باستان سرزمینی است شامل تاجیکستان و بخش خاوری ازبکستان کنونی میان کوه‌های تیان‌شان و رود آمودریا. گاهی به این سرزمین سغدیانا هم می‌گویند.

مردم آن به زبان سغدی (یکی از زبان‌های ایرانی میانه) سخن می‌گفتند. سغدیان با تازش عرب‌ها و ترکان از میان رفتند و آنچه از ایشان می‌دانیم بیشتر از یافته‌های باستانشناسان و یا نوشته‌های نویسندگان سده‌های نخستین اسلامی مانند ابوریحان بیرونی است. برخی از آیینهای ایرانی مانند سوگ سیاوش (یا سووشون) ریشه در سغد دارد. (نگاه کنید به دیوار نگاره ی مربوطه در همین صفحه، که شرح داستان سیاوش یا آیین سووشون است)

سغد در روزگار هخامنشیان بخشی از شاهنشاهی ایران بوده است.در زمان اشکانیان نیز این سرزمین بخشی از ایران ماند.از این روزگار سروده‌هایی از اوستا به زبان سغدی به جای مانده است.پدید آمدن راه ابریشم در این زمان اثر بسیاری بر رونق و شکوفایی این سرزمین داشت. این رونق در روزگار ساسانیان نیز همراه بود و از رونق این بخش ایران کاسته نشد. پیشه پردرآمد برای مردم سغد در این زمانهای تاریخ بیشتر بازرگانی بوده است. آیین‌های مانوی‌گری، زرتشتی و ترسایی و بودایی میان مردم آن سامان رواج داشت. اینان پیونددهنده روابط بازرگانی ایران با چین بودند و نخستین مهاجرنشین‌های ایرانی را نیز در چین ایشان به راه انداختند. گویا با توجه به گرایش مسلمانان به بازرگانی و دادوستد سغدیان پایداری چندانی در برابر پذیرش اسلام نکرده باشند.(1)

نگاره ی زیر تصویر گر رستم است و هم اینک در موزه ی هرمیتاژ نگهداری می شود. منبع تصویر

همین نگاره و توضیحات مربوطه در bridgemanart.com

The Heroic Rustam, from Penjikent, first half of the 8th century (wall painting on plaster), Soghdian, (8th century) / Hermitage, St. Petersburg, Russia  / The Bridgeman Art Library

 

باتوجه به اهميت و موقعیت خاص سياسي و اقتصادي و بازرگاني سرزمين ماوراءالنهر در دوران ساساني و گذشتن جاده معروف (راه ابريشم) از اين ناحيه و رشد روزافزون شهرنشيني در سراسر ايران ساساني، در بسياري از نواحي ماوراءالنهر يا شهرها ومحلهاي مسكوني عظيم و گسترده اي برخورد ميشود كه نمونه هاي كاوش شده آنها در محلهائي چون : (بالاليك تپه) در پانزده كيلومتري ترمذ منطقه وسيع و كم نظير و رخشا در 20 كيلومتري شمال غربي بخارا – ويرانه هاي افراسياب يا سمرقند كهن و بالاخره منطقه باستاني پرارزش و گسترده (پنج كنت) يا پنجيكنت در شصت كيلومتري شهر سمرقند را ميتوان نام برد. (2)

تصویر زیر، قسمت دیگری از دیوار نگاره را نمایش می دهد. منبع: کانون پژوهشهای ایران باستان

رستم

منطقه باستاني كنت كه روسها آنرا (پنجيكنت) نامند در حومه شهر كنوني پنجيكنت و در شصت كيلومتري شرق سمرقند قرار دارد. اين منطقه يكي از مهمترين محلهاي باستاني ماوراءالنهر يا خراسان بزرگ است كه بين سالهاي 720 تا 770 ميلادي بعد از حمله عرب زندگي از آن رخت بربسته است. درباره معني و نام (پنج كنت) جا دارد يادآور شويم (نامهائي كه با پساوند «كث» يا بضبط تازه تر (كت) ساخته شده نخستين آباداني هايست كه آريائيان ايراني كرده اند. همه اين نمامها در آباداني هاي آسياي مركزي بكار رفته است بدينگونه: در سرزمين سمرقند : اباركث – ابكث – باركث – بنجكث – بنجيكث … 5 به بيان ديگر نام (پنج كنت) بايد به مفهوم پنج آبادي يا پنج ده باشد – نظير (سه ده) در اصفهان كه در سالهاي اخير بي هيچ منطقي آنرا به همايونشهر تعيير داده اند.(2)

آثار متعددی به صورت ديوارنگاره در پنجکنت، واقع در دره رود زرافشان در تاجیکستان، یافت شده، که عزاداری های سیاوشی را میرساند.(آثار پيش از اسلام) تصویر درموزه ي هرميتاژ.

 

دیوار نگاره ی بالا یک مراسم تشییع جنازه در تاجیکستان کهن را نمایش می دهد، که متشکل از هشت تکه است که در کلوفون چاتلنغوش به عنوان بخشی از تلاش های اولیه برای بازسازی نقاشی در سال 1950 نصب شد. تصویر به شدت آسیب دیده و در سطح کل با گرد و غبار و دوده پوشیده شده است. / تاریخچه : کشف شده در حفاری در سال 1948 از پنجیکنت ، این نقاشی دیواری جذاب نگاه اجمالی به آداب و رسوم پیش از اسلام تاجیکستان ارائه می دهد و از نقطه نظر هنری ، تاریخی و باستانشناسی با ارزش است. (تصویر و توضیح از صفحه ی مربوط به دیوار نگاره در موزه ی هرمیتاژ)

تزئينات عمده فضاهاي داخلي بناهاي پنج كنت، اطاقها و راهروها را تزئينات نقاشي ديواري يا ديواره نگاره تشكيل ميدهد كه از كف تا زير سقف را پوشانده است. نقاشي هاي مزبور از نظر رنگاميزي داراي جلوه خاصي هستند و گوناگوني بسيار عرضه ميدارند. اين دوارنگاره ها بصورت صحنه هاي وسيع و يك پارچه وگاه در نوارهاي متعدد اجراء شده است. اندازه برخي از صحنه هاي نقاشي هاي ديواري در تالارهاي پذيرايي گاه به پنجاه متر مربع و يا بيشتر ميرسد. در اين جا بايد گفت كه قسمت عمده اين نقاشي هاي ديواري چون ديگر تزئينات بناهاي پنج كنت براثر آتش سوزي وسيعي كه باحتمال در جريان حمله اعراب به شهر صورت گرفته، سوخته و از ميان رفته است. درباره موضوعهاي ديوارنگاره ها بايد گفت كه داراي گوناگوني و تنوع بسيار هستند، كه بطور نمونه ميتوان صحنه هاي زير را ياد كرد:

1 – صحنه هاي مربوط به قهرمانان اساطيري . باتوجه به نحوه معرفي و طبيعت پرداخت صحنه و ويژگيهاي چهره قهرمان اصلي، موضوع اين صحنه ها پيرامون شخصيت و حوادث زندگي قهرمان بزرگ اساطيري ايراني يعني رستم دور ميزند.

2 – صحنه هاي نبرد بين جنگاوران جوان با ستيزندگان پليد.

3 – صحنه هاي مربوط به افسانه هاي عاميانه (فلكلوريك) مانند نجات دختري كه با جادو اسير درختان جنگل گشته ويا پرنده خوشبختي كه تخم طلا مي آورد.

4 – صحنه هاي مربوط به زندگي روزانه مردم شهر.

5 – صحنه هاي مهماني .

6 – صحنه هاي شكار.

7 – صحنه هاي بازي – بازي با تخته نرد – كشتي و نظاير آن. (2)

ديوارنگاره اي از پنجيکنت (تاجيکستان)، از دو بازيگر تخته نرد، موزه ي هرميتاژ، سن پترزبورگ. (منبع تصویر) روی تصویر کلیک کنید برای نمای بزرگتر.

پی نوشت:

(1) ویکی فارسی.

(2)  ورجاوند،‌پرويز. “سخني چند درباره آثار معماري دردوران ساساني در سرزمين ماوراءالنهر“. دوره 13، ش105 (فروردين 54): 2-12، تصوير.

http://setodeh.wordpress.com/2009/08/03/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%D9%86%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D9%86/


Edited by Cyrus Shahmiri - 05-Sep-2009 at 10:33
Back to Top
Cyrus Shahmiri View Drop Down
Administrator
Administrator
Avatar
King of Kings

Joined: 07-Aug-2004
Location: Iran
Online Status: Offline
Posts: 6240
Direct Link To This Post Posted: 05-Sep-2009 at 10:42
مقاله خواندني و جالبي است ولي متاسفانه عكسهاي مورد اشاره در اين مقاله كه وجودشان در درك مطلب لازم است نمايش داده نمي‌شوند.
Back to Top
Behi View Drop Down
Sultan
Sultan
Avatar
Retired AE Moderator

Joined: 27-Apr-2005
Location: Iran
Online Status: Offline
Posts: 2268
Direct Link To This Post Posted: 06-Sep-2009 at 05:04
نمیدانم چرا؟! ولی لینک اصلی مقاله هست و آنجا درست کار میکند
Back to Top
 Post Reply Post Reply

Forum Jump Forum Permissions View Drop Down

Bulletin Board Software by Web Wiz Forums® version 9.56a [Free Express Edition]
Copyright ©2001-2009 Web Wiz

This page was generated in 0.094 seconds.